ශතවර්ෂ ගණනාවක් පුරා, මිනිසුන් උතුරු එළි හෙවත් “Northern Lights” නමැති සංසිද්ධිය ගැන මවිතයට පත් වු අතර, ඒවා ඔවුන්ට හැකි මාර්ගවලින් පැහැදිලි කිරීමට උත්සාහ කළහ. විවිධ ජනප්‍රවාද, මිතයාවන් සහ අද්භූත බලවේග ඔවුන් ඒ සඳහා උපයෝගී කරගනු ලැබුවා. මෙම උතුරු එළි අවුරෝරා aurora යන නාමයෙන් හදුන්වන අතර එහි විද්‍යාත්මක නාමය aurora borealis වේ. එය බොහෝ සෙයින් අඩු පර්යේෂණට ලක්වී ඇති නිසා එය තවමත් විශ්මය දනවන සංසිද්ධියක් ලෙස ජනප්‍රිය ය.
උතුරු එළි හෙවත් “Northern Lights” අර්ථ දැක්වීම
මෙය සූර්ය සුළඟ සහ පෘථිවි චුම්බක ක්ෂේත්‍රය අතර අන්තර්ක්‍රියාවල ප්‍රතිඵලයක් ලෙස රාත්‍රී අහසේ දිස්වන බහුවර්ණ ආලෝකයන් දැක්වීමට භාවිතා කරන සාමාන්‍ය යෙදුමකි. එදිනෙදා භාෂාවෙන්, මෙම සංසිද්ධිය උතුරු හෝ ධ්‍රැවීය ආලෝකයන් ලෙස හැඳින්වීම වඩාත් පොදු වේ. විද්‍යාත්මකව ගත් කල, auroras යනු “ස්වාභාවික දීප්තිමත් ආලෝක සංසිද්ධියකි”.
උතුරු ආලෝකයන්, ඇත්ත වශයෙන්ම, උතුරු අර්ධගෝලයට පමණක් සීමා නොවන අතර, ඒවා දක්ෂිණ අක්ෂාංශ වලද සිදු විය හැක. කෙසේ වෙතත්, එහි දක්ෂිණ සහකරු වන aurora australis ට වඩා aurora borealis ගැන ඇසීම වඩාත් සාමාන්‍ය දෙයකි. Aurora borealis සාමාන්‍යයෙන් සිදුවන්නේ ඉහළ උතුරු අක්ෂාංශ වල, එනම් ධ්‍රැවීය සහ උප ධ්‍රැව ප්‍රදේශ වල නමුත් එය අඩු උන්නතාංශවල ද නිරීක්ෂණය කළ හැක. එතරම් සුලභ නොවූවත් මෙම ආලෝකයන් සමකයට ආසන්නයේ ද නිරීක්ෂණය වූ අවස්ථා ද ඇත.
Aurora නිරන්තරයෙන් වෙනස් වන විවිධ වර්ණවල ආලෝක හැඩයන් නියෝජනය කරයි. සාමාන්‍යයෙන් කොළ වර්ණය දක්නට ලැබෙන නමුත් රතු, වයලට්, නිල්, කහ, සුදු සහ රෝස, ලා කොළ සහ රෝස යනු aurora හි නිතර නිතර සිදුවන වර්ණ වේ. උතුරු ආලෝකය තරමක් අනපේක්ෂිත ය. ඒවා වලාකුළු මෙන් විසිරී හෝ ඉතා දීප්තිමත්ව මුළු අහසම තරණය කරන දිගු චාප මෙන් දිස් විය හැකිය. ජාතික ගගන විද්‍යාව සහ අභ්‍යවකාශ පරිපාලනයට අනුව, සමහර අවස්ථාවලදී, උතුරු එළි වල හැඩය තුනී වලාකුළු වලට සමාන වන නමුත්, ඒවාට තිර රෙදි මෙන් අහසේ කැරකෙමින් නැමිය හැක.
සිදුවීමේ වේලාව සහ ස්ථානය
උතුරු ඇමරිකාවේ, කැනඩාවේ සහ ඇලස්කාවේ වයඹ දිග ප්‍රදේශ වල උතුරු ආලෝකයන් නිරීක්ෂණය කිරීම සඳහා හොඳම ස්ථානය සපයන අතර යුරෝපයේ, යමෙකු නම් ඒ සඳහා අයිස්ලන්තය, නෝර්වේ හෝ සයිබීරියාවට යා යුතුය.
දකුණු ආලෝකයන් උතුරු ආලෝකයන් මෙන් පොදුවේ සාකච්ඡා කළ නොහැක. එයට හේතුව නම් ඒවා මූලික වශයෙන් ඇන්ටාක්ටිකාව අවට සහ ඉන්දියන් සාගරයේ දකුණු ප්‍රදේශයේ ඇති බැවින් ඒවා නිරීක්ෂණය කිරීම තරමක් අපහසු වීමයි. වේලාව සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, ශීත කාලය සාමාන්‍යයෙන් උතුරු ආලෝකයන් නැරඹීමට හොඳම කාල වේ. එමෙන්ම මෙම ආලෝකයන් හි ක්‍රියාකාරකම් චක්‍රීය බව සොයාගෙන ඇති අතර, එය සාමාන්‍යයෙන් සෑම වසර එකොළහකට වරක් එහි උපරිමයට පැමිණේ.
උතුරු ආලෝකයන් ඇති වීමට හේතු
උතුරු ආලෝකයන් යනු පෘථිවි චුම්බක ක්ෂේත්‍රය සහ සූර්ය සුළඟ අතර අන්තර්ක්‍රියාවේ අතුරු ඵලයක් බව පර්යේෂකයන් තේරුම් ගෙන ඇත. එනම්, සූර්‍යයාගෙන් ගැලවී යන ආරෝපිත අංශු ධාරාවක් සූර්ය සුළඟ සමඟ පෘථිවියට සමීප වූ විට, එය පෘථිවියේ චුම්බක ක්ෂේත්‍රයට බාධා කරන අතර සමහර අංශු පෘථිවි වායුගෝලයට ඇතුළු වේ. එම අංශු පෘථිවි වායුගෝලයේ විවිධ වායූන් සමඟ ගැටේ, මූලික වශයෙන් ඔක්සිජන් සහ නයිට්රජන් සමඟ. ඒවායේ පරමාණු වල ඉලෙක්ට්‍රෝන මගින් මුදා හරින ශක්තිය අවශෝෂණය කර ගන්නා අතර එමඟින් වායූන් “උද්වේගවත්” කරයි. මෙම වායූන් ටිකෙන් ටික යථා තත්ත්වයට පත් වන විට, ඒවායේ ෆෝටෝන විමෝචනය නිසා ඒවා දිලිසෙන්නට පටන් ගනී. ආලෝකයේ වර්ණය රඳා පවතින්නේ කුමන වායූන් දෙකෙන් එකක් උද්දීපනය වන්නේද සහ කොපමණ ප්‍රමාණයකටද යන්න මත බව විද්‍යාඥයින් ද සොයාගෙන ඇත. හරිත වර්ණයට හේතු වන වඩාත් සුලභ අවස්ථාව වන්නේ අධික ලෙස උද්දීපනය වූ ඔක්සිජන් ය. නයිට්රජන් සාමාන්‍යයෙන් නිල් ආලෝකය නිකුත් කරන අතර වායූන් දෙකේ විවිධ සංයෝජනයන් සුදු සහ දම් වැනි මිශ්‍ර වර්ණ නිපදවයි. කෙසේ වෙතත්, උතුරු ආලෝකයන් වල හැඩය තීරණය කරන්නේ කුමක් ද යන්න තවමත් අපැහැදිලි ය.
සංස්කෘතික හා සෞන්දර්යාත්මක මානය
අවසාන වශයෙන්, උතුරු ආලෝකයේ සෞන්දර්යාත්මක මානය සඳහන් කිරීම වැදගත්ය. මෙම සංසිද්ධිය සංචාරකයින් ආකර්ෂණය කර ගැනීමේ අරමුණින් ආශ්චර්යමත් හා සුන්දර සිදුවීමක් ලෙස උතුරු ප්‍රදේශ වල රටවල් විසින් පුළුල් ලෙස ප්‍රචලිත කර ඇත. ඇත්ත වශයෙන්ම, aurora නෝර්වේ හි ප්‍රධාන වෙළඳ ලකුණක් බවට පත් වී ඇත. Auroras හි සෞන්දර්යාත්මක මානය ප්‍රතික්ෂේප කළ නොහැකි වුවද, නොකළ යුතු වුවද, හුදු නිරීක්ෂණයේ සිට ගවේෂණය වෙත අවධානය යොමු කිරීම වැදගත් වේ. තාක්‍ෂණයේ නවීන දියුණුවත් සමඟ, පර්යේෂකයන් දැනටමත් මෙම සංසිද්ධිය අවබෝධ කර ගැනීම සඳහා වැදගත් පියවර කිහිපයක් දැනටමත් ගෙන ඇත.
References
- Bertella, G. (2013). Northern lights chase tours. Journal of Northern Studies, 7(2), 95-116.
- Kragh, H. (2009). The spectrum of the aurora borealis: From enigma to laboratory science. Historical Studies in the Natural Sciences, 39(4), 377-417.
- McCorristine, S. (2013). “Involuntarily we listen”: Hearing the aurora borealis in nineteenth-century Arctic exploration and science. Canadian Journal of History, 48(1), 29-61.
- National Aeronautics and Space Administration. (n.d.). Aurora. Web.
- Northern Lights Centre. Northern lights. Web.
- What are the northern lights? (2014). Web.
