ඕනෑම සුවදක් ආග්‍රහණය කර එය අපට ප්‍රිය උපදවන සුලුදැයි නොඑසේනම් අප්‍රියජනකදැයි තීරණය කිරීමට ක්ෂණයකින් හැකිවුවත් අපට සුවඳ දැනෙන ආකාරය හා බැදුණු සියලුම යාන්ත්‍රණ තේරුම් ගැනීම අසීරුය. එය වඩා සංකීර්ණ වන්නේ රස දැනීමද ගඳ සුවඳ දැනීම හා සම්බන්ධ වීම නිසාය. එබැවින් එම ක්‍රියාවලිය විද්‍යාත්මකව අධ්‍යනය කිරීමේදී නාසයෙන් ආග්‍රහණය වන සුවඳ සංඥා ස්නායු පද්ධතිය තුලදී අර්ථ නිරූපණය වන ආකරයන් සලකා බැලේ..
සුපුරුදු සුවදක්…
ආඝ්‍රාණ කලාපය හැඟීම් සහ මතකයට සම්බන්ධය. මොළයේ සුවඳ සකසන ලද ආඝ්‍රාණ කලාපය, හැඟීම් (ඇමිග්ඩලා), මතකය (හිපොකැම්පස්) සහ බහු සංවේදී කලාප (කක්ෂය ඉදිරිපස බාහිකය) වැනි අනෙකුත් බොහෝ මොළයේ කලාප සමඟ සම්බන්ධ වේ. ඇත්ත වශයෙන්ම, එහි සම්බන්ධතා හරහා, අපගේ ආඝ්‍රාණ පද්ධතිය මතකයන් හෝ චිත්තවේගයන් වෙත ‘සුපිරි අධිවේගී මාර්ගයක්'(super-highway) සාදයි. සිතුවිලි, හැඟීම් සහ ක්‍රියාවන්හි ප්‍රතිචාරයන් ඇති කිරීම සඳහා මොළයේ මේ සියලු කොටස් මගින් සුවඳ පණිවිඩ අර්ථනිරූපනය කරයි.
අපගේ යහපැවැත්ම හා රසවින්දනය උදෙසා මිනිස් ඉන්ද්‍රියයන් උපයෝගී කර ගත හැකි ක්‍රම පිළිබඳව විද්‍යාඥයින් විසින් සිදුකරන පර්‍යේෂණයන්ට අනුව සුවඳ මිනිසාට දැනිය හැකි හොඳම චිත්තවේගීය උත්තේජනයක් ලෙස සැලකේ.
අප යමක සුවද විදින විට අපගේ නාසය සහ මොළය එක්ව වාතයේ පාවෙන අණු හෝ රසායනික ද්‍රව්‍ය ලෙස හඳුන්වන ඉතා කුඩා අදෘශ්‍යමාන අංශු සිය ගණනක් හදුනා ගැනීමට උත්සාහ කරයි. අපට නාස්පුඩු දෙකක් තිබීම අපගේ මොළයට එක් එක් අණු සංඛ්‍යාවේ කුඩා වෙනස්කම් හඳුනා ගැනීමට ඉඩ සලසයි.
ඔබ කවදා හෝ සුවඳක් එන්නේ කොහෙන්දැයි සොයා බැලීමට උත්සාහ කර තිබේද? එක නාස් පුඩුවක් අවහිර වීමත් සමඟ එය කොතරම් අමාරුද කියා බලන්න. සුවඳ දැනීම ද අපට ආහාර රස බැලීමට උපකාරී වේ. ඔබේ නාසය අවහිර වූ සෑම විටම ආහාරවල රසය අඩු වන්නේ එබැවිනි. ඔබේ නාස්පුඩු ඇතුලේ, විද්‍යුත් පණිවිඩ භාවිතා කරමින් එකිනෙකාට “කතා කරන” නියුරෝන ඇත.
මෙම නියුරෝන, ආඝ්‍රාණ නියුරෝන ලෙස හැඳින්වේ. මේවා අතර අන්තර් සම්බන්ධතා ඇති අතර එමඟින් මොළයේ ඇති olfactory cortex වෙත විද්‍යුත් පණිවිඩ යවන අතර එය ආඝ්‍රාණ බල්බය ලෙස හැඳින්වේ. සෑම ආඝ්‍රාණ නියුරෝනයක්ම ආඝ්‍රාණ බල්බයේ විවිධ නියුරෝන සමඟ සම්බන්ධ වන අතර එමඟින් මෙම තොරතුරු මොළයේ අනෙකුත් ප්‍රදේශවලට යවනු ලැබේ. මෙම සංඥා ලබා ගන්නා මොළයේ කොටස් මතකයන් ගබඩා කිරීම හෝ හැඟීම් ඇතිකිරීම වැනි වෙනත් දේ ද කරයි. ඒ නිසාම සමහර සුවඳවලට පරණ මතකයන් ගෙන එන්න පුළුවන්.
සමහර වැඩිහිටියන්ට පවා ඔවුන්ගේ පාසල් කාමරයේ හෝ ඔවුන්ගේ ආච්චිගේ නිවසේ සුවඳ මතක තිබිය හැක්කේ එබැවිනි.
එසේම, සමහර සුවඳ දුම් හෝ මල් සුවඳ වර්ග අපට මානසික සැහැල්ලුවක් හෝ සතුටක් ඇති කරයි. නිදසුනක් වශයෙන්, නැවුම්ව කපන ලද තණකොළ සුවඳ අපව ඉහිල් කිරීමට උපකාරී වේ. සුවද හා බැදුනු මතකයන් අනුවද අප එකිනෙකාට ඒ ඒ සුවද පිලිබදව ඇති ප්‍රිය/අප්‍රිය තාවයන් වෙනස් විය හැක. ඔබ අතීතයේ සුවඳ ලත් ස්ථානයක් හෝ ආහාරයක් පිළිබඳ සුන්දර මතකයන් ඔබටත් තිබේද?
